Bursa’da Hanlar

Haber: Meltem Uygun

Bursa Hanlar Bölgesi

Anadolu’nun ticaret yolları üzerinde bulunan, ticaret yapan tacirlerin gece konaklamaları ve dinlenmeleri için yapılan binalara han, daha büyük olanlarına ise kervansaray denilir. Tarih boyunca önemli bir ticaret kenti olan Bursa için hanlar ve bedestenler ekonominin nabzını tutmaktadır. Osmanlı’nın ilk başkenti olan Bursa’da 14. yüzyılda oluşmaya başlayan ticaret bölgesi; 16. yüzyılda han, bedesten ve çarşıların oluşumu ile gelişimini tamamlamıştır. Erken Osmanlı döneminde yapılan 668 yıllık geçmişiyle Hanlar Bölgesi, Bursa’da çarşı yapısının oluşmunu göstermesi bakımından fazlasıyla önemlidir. Bu bölgedeki hanlar; Koza Han, Fidan Han, Pirinç Han, İpek Han, Emir Han, Geyve Han, Galle Han, Çukur Han, Kapan Han, Tuz Han’dır. Bursa’nın tarihi alanlarından Hanlar Bölgesi, Sultan Külliyeleri ve Cumalıkızık Köyü’nün; Unesco Dünya Mirası Listesi’ne alınmasına yönelik; Bursa Büyükşehir Belediyesi, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü çalışmalarıyla hazırlanan dosya 1 Şubat 2013 tarihi itibariyle, UNESCO Dünya Mirası Merkezi Sekreterliği’ne Dışişleri Bakanlığı aracılığıyla iletilmiştir. 2014 yılında Dünya Mirası Listesi’ne girmiştir.

1. Koza Han

15. yüzyıl sonlarında II. Bayezid tarafından mimar Abdül Ula Bin Pulat Şah’a İstanbul’daki eserlerine vakıf olarak Bursa’da yaptırıdığı bir handır. Hanlar Bölgesi’nde Ulu Cami ile Orhan Camii arasında bulunur. Osmanlı dönemi han ve kervansaray mimarisinde inşa edilmiş. Ortasındaki mescit bakımından eski gelenekleri sürdüren ve bütünlüğünü koruyabilmiş olan bir eserdir. Anıtsal giriş kapısı ve avlusunda bulunan altı şadırvanlı köşk mescit, Bursa’nın simgeleri arasında kabul edilir. Geçmişte Yeni Han, Yeni Kervansaray, Beylik Han, Beylik Kervasaray gibi isimler ile anılsa da içinde ipek kozası ticareti yapıldığı için Koza Han adını almıştır. Koza ticareti için Bursa’ya gelen ipek tüccarlarına konaklama hizmeti veren han, günümüzde ticari işlevini korumaktadır.

2. Geyve Han

Bursa Kapalıçarşı’da bulunan ve 15. yüzyılda Tokat Ahileri’nden Ahi Bayezıt’ın oğlu Hacı İvaz Paşa tarafından Yeşil Camii’ye gelir temini için yaptırılıp, Çelebi Mehmet’e armağan edilmiş bir handır. Han, daha önce Hacı İvaz Paşa Hanı, Payigâh, Lonca ve Ütücüler Hanı olarak anılmıştır. İki katlı olup duvarları tuğla ve moloz taşı ile örülmüştür. Hanın alt katında yirmi altı, üst katında otuz oda bulunmaktadır. Hanın güney, kuzey ve batı yönlerinde olmak üzere üç girişi vardır. Günümüzde genellikle çeşitli toptan tekstil ürünleri satan esnaflar tarafından kullanılmaktadır.

3. Fidan Han

Fatih Sultan Mehmet’in veziri  Mahmut Paşa tarafından İstanbul’daki cami ve imaretine gelir oluşturmak için 15. yüzyılda inşa ettirilmiştir. Bursa’nın en büyük hanlarından biri olan Fidan Han; Mahmut Paşa, Saman Pazarı Hanı gibi adlarla da anılmıştır. Hanın alt katında kırk sekiz, üst katında ise elli adet dükkan bulunmaktadır. Hanın ortasında bir havuz ve onun üzerinde 12 sütun ile yükseltilmiş bir mescit yer almaktadır.

4. Pirinç Han

Pirinç Han, II. Beyazıt tarafından 1508 yılında, İstanbul’daki cami ve imaretine gelir sağlamak amacıyla yaptırılmıştır. Kent merkezindeki Hanlar Bölgesi’nde, Cumhuriyet Caddesi üzerinde bulunan Pirinç Hanın mimarları; Yakup Şah Bin Sultan ve Abdullah oğlu Ali’dir. 1855 depreminde zarar gören han, uzun süren restorasyon sonrasında 2002 yılında alışveriş merkezi olarak açılmıştır. Hanın üst katında 40, alt katında 38 olmak üzere toplam 78 odası vardır. Günümüzde alt katında kafeler, üst katta bazı dükkân ve ofisler bulunur.

5. İpek Han

Bursa‘da Hanlar Bölgesi’nde Yeşil Külliye’ye gelir elde etmek amacıyla 15. yüzyılda Osmanlı sultanı I. Mehmed tarafından yaptırılmıştır. İpek tüccarları ve iplikçilerin kullanımı için tasarlanmış olan yapı iki katlıdır. Aynı zamanda Bursa’nın en büyük hanlarından birisidir. Bursa Ulu Camii ile Pirinç Han arasında yer alır ve günümüzde manifaturacılar, gelinlik ve abiye giyim dikimevleri tarafından kullanılmaktadır. Alt katında 38 üst katında 38 olmak üzere toplam 76 odası vardır fakat günümüzde bazı mahalleri de oda haline getirilmesi ile oda sayısı 81 olmuştur.