Çürüyüş: Çağımızın Bir Kahramanı

yazı: Kerem Ateş

Balık baştan kokar.
-Türk Atasözü

Kısaca

Mihail Lermantov’un “Çağımızın Bir Kahramanı” kitabı 1840’da basılmış bir Rus klasiğidir. Roman Rus edebiyatının en iyi eserleri arasında kabul edilir ve Rus Romantik akımının baş yapıtlarından biridir. Romanda karizmatik bir asker olan Peçorin anlatılır. Peçorin Kafkas dağları boyunca yol alır ve türlü insanlarla karşılaşır. Bu insanların arasında en önemlileri güzel Prenses Mary, huzursuz ve dürtüsel Grushnitsky, güzel ve gizemli Bela’dır. Bu insanlarla olan etkileşimlerinin sonucunda Peçorin’in klasikleşmiş kahramanın aksine ne kadar kusurlu ve karmaşık biri olduğunu görürüz. Kendisi hem çekici hem de son derece itici, hem büyüleyici hem de son derece ürkütücüdür.

İşleyiş

“Çağımızın Bir Kahramanı” beş tane birbiriyle bağlantılı hikayeden oluşur ve Lermantov her hikayeyle Peçorin’in karakterine ve yaşadığı dünyaya farklı bir bakış açısıyla bakmamıza olanak sağlar. İlk hikaye “Bela”, bize Peçorin’in karşı cinsle nasıl bir ilişkisi olduğuna dair izlenimler kazandırır. “Taman” hikayesinde Peçorin’in Grushnitsky ile olan ilişkisini ve etrafındaki insanları manipüle edip kullanabilme yeteneği gösterilir. Üçüncü hikaye olan “Prenses Mary”de ise Peçorin’in soylu ve ünvana sahip biriyle olan ilişkisi anlatılır, amaçlarına ve arzularına içgörü sağlanır. “The Fatalist (Kadere İnanan Adam)” hikayesinde ise Peçorin’in ahlaksal belirsizliği ve aldığı eylemlerin sonuçlarına dair kayıtsızlığı incelenir. Beşinci ve son hikaye olan “The Fatal Encounter (Ölümcül Karşılaşma)” ise Peçorin’in hikayesine başka türlüsünü aratmayacak yerinde bir son getirir.

Peçorin

Ana karakter olan Peçorin Rus edebiyatının en karmaşık ve üstüne düşünülmüş karakterlerinden biridir. Kendisi bazı hareketriyle okuyucuyu hayran bırakırken bazılarıyla iğrendirir, bazılarıyla ise “Bir insan bunu nasıl yapabilir?” dedirtir. Karizmatik ve özgüveni yüksek biri olan Peçorin etrafındakileri manipüle ve kontrol etme özelliğine sahiptir fakat kişiliği derinlemesine kusurludur. Başkalarıyla empati kurmaktan yoksundur. Peçorin bu özelliklerinden dolayı hem özenilesi hem de nefret edilesi birisidir. Hareket ve tavırları ise o zamanki Rusya’nın ahlaksal yozlaşması ve uzun zamandır halkın gözlerini örten perdelerin aralanmasının bir yansımasıdır. Lermantov Peçorin’in karakter portresiyle belki de tarihin ilk Anti-Kahraman’ını yazmış ve bunu yaparken muhteşem bir iş çıkarmıştır. Ve üstüne üstlük bu romanın üstünden çok uzun bir zaman geçse bile Peçorin hala çağımızın bir kahramanıdır.

Kahraman

Lermantov’un “Çağımızın Bir Kahramanı”nda üstünde durduğu en büyük temalardan biri kahramanlığın politik ve sosyal bir değişim içerisindeki anlamıdır. Lermantov’un Peçorin karakteri geleneksel kahraman portresine kafa tutarak kahramanlığın cesaret ve diğerkamlığın aksine bireysellik ve asilik olduğunu gözler önüne sunar. Peçorin’in toplumsal kalıplara ve geleneklere uymaması ve kendi çıkarlarını ön planda tutarak hareket etmesi kimilerinin gözünde onu kahraman yaparken eylemlerinin sonuçlarına karşı kayıtsızlığı ve diğer insanları manipüle ederek kontrol etmedeki acımasız davranışları kimilerinin gözünde onu kötü adam yapar.

Yozlaşma

Romandaki bir başka önemli konu ise Lermantov’un Rus elitinin ve askeri sınıfının değerlerine ve tavırlarına yaptığı eleştiridir. Peçorin Rus elitinin değerleri küçümseyici ve kayıtsız davranışını temsil ederken eylemleri ve tavırları Rus toplumunun 18. ve 19. yüzyıllarda toplumsal ve ahlaksal olarak çürüyüşünü temsil eder. Lermantov, Peçorin aracılığıyla Rus soylularının yozlaşmışlığını rahata düşkünlüğünü açığa çıkartarak onların Rus halkınının iyiliğini umursamadığını ve amaçladıkları tek şeyin kendi çıkarları olduğunu vurgular.

Çağımız

“Çağımızın Bir Kahramanı” 1800’lü yılların Rus toplumuna sağlam bir eleştiri yapan karmaşık ve katmanlı bir romandır. Peçorin karakteri ahlaksal ve toplumsal olarak çürümüş bir toplumda çıkacak kahramanın nasıl olabileceğini çok güzel gösterir. Günümüzde de insanların manevi değerlere kayıtsızlığı giderek artmakta olup, insanın eline giderek daha güçlü kitle yönetim ve kitle imha silahları geçmektedir. Lermantov günümüzde yaşasaydı dünyayı yok eden bir Peçorin’i hayal etmesi çok da zor olmazdı.

Mihail Yuryeviç Lermantov Kimdir?

27 yıllık yaşamına rağmen arkasında günümüzde bile büyük eserler olmaya devam eden eserler bırakmış Rus yazar ve şairdir. Moskova’da doğmuş ve sürülüp çok sevdiği Kafkasya topraklarında bir düello sonucunda hayatı hazin bir son bulmuştur. “Hançer” adlı şiir kitabı ve “Çağımızın Bir Kahramanı” adlı romanıyla Rus ve dünya edebiyatına damgasını vurmuştur ve hala sevilen bir yazar olmaya devam etmektedir.