İlişkilerde Manipülasyon

yazı: Cihan Akın Günaydın 

İş hayatında, aile bireyleri arasında, toplumsal ilişkilerde ve romantik ilişkilerde kişiler, hayatlarının bir döneminde manipülasyona maruz kalabilmektedirler. 

Manipülasyon, bir kişinin kendi düşünce, davranış ve istekleri doğrultusunda karşısındaki kişinin düşüncelerini, davranışlarını veya isteklerini değiştirmeye çalışması şeklinde tanımlanmaktadır.

Bilinçli yapılan aldatmaca ve çeşitli stratejiler ile kişilerin algısını, duygu, düşünce ve davranışlarını değiştirmeyi amaçlayan manipülasyon türü duygusal manipülasyon olarak adlandırılmaktadır. 

Gaslighting veya gaslight yöntemi ise bir kişinin karşısındaki kişinin gerçeklik algısını değiştirerek, gerçek dünya ile zihni arasında bağlantı bozukluğuna yol açarak, kişiyi ciddi psikolojik baskı altına alması şeklinde tanımlanmaktadır. 

Türkçede birebir karşılığı bulunmayan gaslight kavramının çıkış noktası “Gas Light” isimli bir tiyatro oyunudur ve genel olarak duygusal manipülasyon veya görünmeyen psikolojik şiddeti ifade etmekte kullanılmaktadır. 

Gaslighting bir çeşit kimlik ve benlik bilincini zedeleyen duygusal manipülasyon biçimidir.

Duygusal manipülasyon uygulayan kişiler genellikle ilişkideki güç ve kontrolü elinde tutmak isteyen kişiler olabilmektedir. Manipülasyonu uygulayan kişinin çoğunlukla kişisel kazançları önemlidir. Bazı durumlarda manipülasyonu uygulayan kişi karşısındaki kişi için neyin doğru olduğunu daha iyi bildiğini düşünerek karşısındaki kişinin davranış ve duygularını kontrol etme çabası içerisine girebilmektedir. Bu kişiler güç ve kontrolün tamamen kendisinde olmasına ihtiyaç duyduğu için manipülatif davranışlardan farklı şekillerde ve farklı zamanlarda yararlanmaktadırlar. Güç ve kontrolü bu yöntem çerçevesinde uygulayan kişilerin bazı belirleyici kişilik özellikleri bulunmaktadır.

Manipülasyon uygulayan kişilerin genellikle,

Benmerkezci olduğu,

Narsist kişilik özelliklerine sahip olduğu,

Antisosyal davranış bozuklukları gösterdikleri bilinmektedir.

Manipülasyonu uygulayan kişinin hedeflerinden bir tanesi de manipüle ettiği kişiyi susturmak ve diğer herkesin de onun yanlış olduğuna inanmasını sağlamaktır. 

Gaslighting yöntemiyle manipülasyon uygulayan kişi, karşısındaki kişinin kendi duygu ve düşüncelerine, yargı ve deneyimlerine olan inancını, kendisine olan güvenini kaybetmesini sağlayarak, tepkilerinin, duygu ve düşüncelerinin hatalı olduğuna inanmasını sağlama çabası içerisinde olmaktadır.

Duygusal manipülasyona açık kişiler ise genellikle,

Başkaları tarafından kabul görme ihtiyacı yüksek,

Hayır diyemeyen,

Özgüven eksikliği yaşayan,

Dışarıdan kontrol edilmeye açık kişiler olmaktadır.

Bu kişiler kendi iradesi dışındaki yönlendirmelere ve bağımlı hale gelmeye açık, çaresizlik, değersizlik ve suçluluk hissetmeye ve tehditlere maruz kalmaya yatkın durumdadır. Uğradığı manipülasyon sonucunda düşüncelerinin yanlış olduğu, duygularının değersiz olduğu hissine kapılan kişiler kendi hareketleri, hisleri ve doğruları konusunda şüphe içerisinde olmaya ve kendilik algılarını kaybetmeye, akıl sağlıklarını yitirmeye başladıklarını düşünebilmektedirler.

Sağlıklı ilişkilerin gelişmesi, toplumsal ilişkilerin düzenlenmesi ve ikili ilişkilerin her türlü şiddetten uzak hale gelmesiyle sağlanabilecektir. Bu sebeple duygusal ve ruhsal olarak zedeleyici, zarar veren, psikolojik şiddet içeren her durumun erken dönemlerde fark edilmesi ve tedavisi ileri dönemlerde daha az olumsuz sonuçların ortaya çıkmasını sağlayabilecektir.